GLICZARÓW GÓRNY

Historia, położenie i życie miejscowości

Gliczarów Górny to podhalańska wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, gminie Biały Dunajec. Leży na pogórskim grzbiecie między Białym Dunajcem a Bukowiną Tatrzańską, na wysokości ok. 900-1006 m n.p.m., uchodząc za jedną z najwyżej położonych miejscowości w Polsce. W Gliczarowie Górnym oficjalnie zarejestrowanych jest obecnie 10 ulic: Kaniówka, Wierchy, Golocki, Widokowa, Jurzyste, Tatrzańska, Fiśkowa Dolina, Matygówka, Rząski i Iwan.

Miejscowość dzieli się też na tradycyjne przysiółki i osiedla. W podziale administracyjnym jako części wsi wymieniane są m.in. Łuszczkowie, Fiśkowa Dolina, Stasindowie, Iwańscy, Skowyrowie, Cudzichowie, Cupaki i Jurzyści, a w opisach turystycznych dodatkowo wskazuje się osiedla Jurzyste, Matygówka, Bartków Wierch, Fiśkowa Dolina i Dziadkówka. W praktyce przysiółki częściowo pokrywają się z nazwami ulic i funkcjonują zarówno w dokumentach, jak i w codziennym języku mieszkańców.

Dane demograficzne są rozproszone: spis z 2011 r. wskazywał 573 mieszkańców, wcześniejsze szacunki gminne ok. 800, natomiast analizy na podstawie NSP 2021 mówią o 631 osobach. Różnice wynikają z różnych lat pomiaru i sposobu liczenia, ale skala osadnictwa pozostaje typowa dla większej wsi podhalańskiej.

Zarys dziejów

Korzenie miejscowości sięgają XVII wieku. Na Podhalu wtedy prowadzono zorganizowaną akcję osadniczą kierowaną przez starostę Stanisława Witowskiego, w wyniku której powstało wiele nowych wsi, m.in. Witów, Dzianisz, Groń, Obidowa, Białka, Bukowina, Brzegi, Olcza, Poronin, Ząb oraz Gliczarów. Około 1630 r. zasadźca Marcin Bafia lokował wieś Gliczarów na prawie wołoskim, a 4 lutego 1668 r. jego syn Andrzej Bafia otrzymał z rąk króla Jana Kazimierza przywilej na sołectwo w „Gleycarowie”. Sama nazwa wiązana jest z dwiema etymologiami: wołoskie „glicza” miało oznaczać miejsce silnego wiatru, niemieckie „gletscher” – lodowiec.

W 1819 r. Tomasz i Honorata Uznańscy kupili tzw. „sekcję szaflarską” dawnej królewszczyzny. W skład dóbr weszły m.in. Szaflary, Bańska, Biały Dunajec, Poronin, Gliczarów, Murzasichle, Skrzypne i Zaskale. W okresie zaborów miejscowość należała do Galicji i była pod panowaniem austriackim. Wieś ta była podobnie jak reszta Podhala związana z uprawom roli i wypasem zwierząt. Po II wojnie światowej pierwotny Gliczarów został podzielony na Gliczarów Dolny i Gliczarów Górny – młodszy historycznie, ale położony wyżej, na południowych, nasłonecznionych stokach. Dynamiczniejszy rozwój nastąpił po zbudowaniu wodociągu (1969) i utwardzeniu drogi z Bukowiny Tatrzańskiej (1976), co otworzyło drogę do rozwoju turystyki całego Pogórza Gliczarowskiego. W 1975-1998 wieś należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Życie religijne i parafialne

Centrum życia religijnego stanowi parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Gliczarowie Górnym, erygowana w 1999 r. Kościół parafialny, wzniesiony w latach 1980-1984 w stylu tatrzańskim, powstał m.in. dzięki ofiarności miejscowych rodzin; parafia obsługuje okoliczne przysiółki i prowadzi bogate duszpasterstwo (m.in. oaza, zespoły muzyczne). Szczegółowa historia parafii, dzieje budowy świątyni i kalendarz nabożeństw mogą Państwo zobaczyć na podstronie Parafia i Kościół.

Szkoła i edukacja

W Gliczarowie Górnym działa Szkoła Podstawowa im. Andrzeja Skupnia-Florka przy ul. Wierchy 121, uznawana za jedną z najwyżej położonych placówek oświatowych w Polsce. Szkoła kontynuuje tradycje dawnego gimnazjum, którego patronem został wybitny poeta podhalański Andrzej Skupień-Florek – działacz społeczny i piewca kultury regionu. Więcej informacji tutaj.

OSP, zabytki i dziedzictwo kulturowe

We wsi działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, pełniąca funkcje ratownicze i integrującą lokalną społeczność – OSP ma własny budynek, sprzęt i włącza się w organizację uroczystości wiejskich. Szczegółową historię OSP Gliczarów Górny, jej wyposażenie i najważniejsze akcje można znaleźć w dziale OSP.

Zabytki Gliczarowa Górnego to nie tylko kościół parafialny, ale także kapliczki, krzyże oraz drewniane rzeźby autorstwa Wojciecha Kułacha Wawrzyńcoka – jednego z najwybitniejszych ludowych rzeźbiarzy Podhala. Tradycyjna zabudowa drewniana, gwara, muzyka i kuchnia podhalańska nadal stanowią żywą część codzienności mieszkańców. Więcej informacji w zakładce Zabytki.

Turystyka i wydarzenia

Wysokie położenie, widok na całe Tatry i stosunkowo spokojna atmosfera sprawiają, że Gliczarów Górny staje się alternatywą dla Zakopanego – rozwijają się pensjonaty, domki wypoczynkowe, kwatery prywatne, a zimą stacje narciarskie w Gliczarowie i sąsiednich miejscowościach. Wieś organizuje cykliczne wydarzenia, takie jak Festyn Gliczarowski, dożynki czy rajdy narciarskie, łącząc funkcję miejsca wypoczynku z podtrzymywaniem lokalnego folkloru.

Archiwalne mapy

^{Galicja i Bukowina (1861–1864) – Drugi przegląd wojskowy Cesarstwa Habsburgów}

^{Galicja i Lodomeria (1779–1783) – Pierwszy przegląd wojskowy}

Aktualnym sołtysem wsi Gliczarów Górny jest Krzysztof Pawlikowski.

Grupa Gliczarów Górny na Facebooku: https://www.facebook.com/groups/1678690249048317